Yaşlılık, yaşam süreci içinde çocukluk, gençlik ve erişkinlik gibi doğal bir dönemidir. Dünya Sağlık Örgütü,
yaşlılık döneminin belirleyici olan özelliğini “çevresel faktörlere uyum sağlayabilme yeteneğinin azalması” olarak
tanımlamıştır.
Yaşlanma ile gelişebilen, bir veya birden fazla kronik hastalığın var olma durumu, çoklu ilaç kullanımı,
yardımcı cihaz kullanımı, algısal ve bilişsel değişiklikler nedeni ile oluşabilecek iletişim güçlüğü, yaşlı
bakımı konusunu ayrı bir uzmanlık haline getirmektedir.
Bu yüzden yaşlı bakımı alanındaki tüm gelişmeleri yakından takip ediyoruz ve yaşlı bakım eğitimlerine çok
önem veriyoruz. Kurumumuzda çalışan tüm yaşlı bakım görevlileri, Sağlık Meslek Yüksekokullarının hasta ve yaşlı
bakımı bölümü mezunu ya da hasta ve yaşlı bakımı konusunda Halk Eğitim Müdürlükleri’nce verilen eğitim
sertifikasına sahiptir.
Yaşlı bakımı nasıl yapılır?
Yaşamın ilk dönemlerinde (bebeklik dönemi) yaşanılan bir başkasının fiziksel desteğine ihtiyaç duyma
durumu, yaş almanın sonucunda gelen algısal ve bilişsel güçlüklerle yeniden başlayabilir. Fiziksel yardımlara ek olarak,
yaşlının psikolojik ve sosyal ihtiyaçlarını karşılamak da çok önemlidir. Kurumsal olarak, yaşlı bakımı konusunda
sakinlerimizin sağlık ve bakım ihtiyaçları ile ilgilenirken, onların bireysel gereksinimlerine saygı göstermeyi ve
onurlarını göz önünde bulundurmayı birinci öncelik olarak görüyoruz.
Yaşlı bakımında dikkat edilmesi gerekenler nelerdir?
Yaşlı bakımında öncelik verilmesi gereken hususları şöyle sıralayabiliriz:
Yaşlılık demek, güncel yaşamdan kopmak demek değildir.
Kişinin gündemi takip etmesi sağlanmalı, dergi, gazete, kitap okumaları yapılmalıdır.
Hafızanın canlı tutulması çok önemlidir. Bulmaca çözmek, bilgi yarışmaları izlemek, not almak onun
hafızasını zinde tutacaktır.
Öğrenme yetisi azaldığından bir şeyler öğrenmesi için zorlamak ya da unuttuklarını zorla hatırlamasını istemek
yaşlı bireyde yetersizlik hissini uyandıracağından bu konuda hassas olunması gereklidir.
Herhangi bir konuda onun fikirlerine de danışılmalı ve görüşlerinin alındığı hissettirilmelidir.
Ancak yaş ilerlediği için vücut gençliğindeki gibi hareket edemez. Bu durum göz önünde bulundurulmalı,
kişiye göre hareket planlanmalıdır.
Böylece yaşlının kurum içinde ya da odasında yapacağı yorucu olmayan kısa hareketlerle onu hayata dahil
etmeye çalışmak son derece önemlidir.
Yaşlının mümkün olduğu ölçüde bağımsızlığı desteklenmeli, eğer özbakımını yapabiliyorsa, giyinme,
soyunma, tuvalet, yeme ve içme faaliyetlerinin kendisi tarafından yapılması sağlanmalı ve destek olunmalıdır.
Oturmak, yatmak gibi kısacası sürekli hareketsiz kalmak hareketsizliği çağrıştırır. Bu yüzden onu
zorlamayacak şekillerde hareket edilmesi sağlanmalıdır. Fizyoterapistler yardımıyla kısa yürüyüşler ya da
bacak egzersizleri yapılmalıdır.
Yaşın ilerlemesi ile birlikte beslenme alışkanlıkları da gözden geçirilerek, yememesi gereken besinlere ve özel
olarak alması gereken gıdalara göre bir yemek listesi diyet uzmanlarınca hazırlanmalı ve takip edilmelidir.
Sağlığı ile ilgili herhangi bir beklenmedik durumla karşılaşıldığında mutlaka ilgili uzman doktorlarla görüşme
sağlanarak tedavisine geçilmelidir.
Yaşlı sağlığı ve geriatri
Yaşlanma, pek çok hastalığa yatkınlığın arttığı bir süreçtir, ancak normal yaşlanmaya bağlı değişikliklerin
patolojik olanlardan ayırt edilmesi büyük önem taşır.
İleri yaş dönemlerinde, özellikle 65 yaş ve üstü kişilerin sağlık sorunları, sosyal yaşamları, yaşam kaliteleri ve
koruyucu hekimlik uygulamaları ile ilgilenen bilim dalı geriatri bilim dalıdır. İç hastalıkları bölümünün bir yan dalı olan
geriatri uzmanlığı, 4 yıllık iç hastalıkları uzmanlık eğitiminden sonra, 3 yıllık geriatri yan dal eğitimi gerektirir.
Yaşlıda bunama ve demans
Gençlik döneminde 20 yaşından itibaren ortalama bir insanin beyninde günde 50 bin civarında sinir hücresi
ölür, ancak yerlerine yenileri gelmez. Buna bağlı olarak, ileri yaşlarda normal unutkanlıktan demansa yani bunamaya
kadar geniş bir yelpaze içerisinde değerlendirilebilecek hafıza problemleri oluşabilir. Her unutkanlık bir bunama
belirtisi tabii ki değildir. Ancak yaşlı kişinin günlük yaşamını belirgin olarak etkileyen bir kayıp süreci, normal
karşılanmamalıdır. Bunama veya demans hastalığından özellikle beynin hafıza, dikkat, dil ve problem çözme bölgeleri
etkilenir.
Yaşlıda depresyon
Depresyon yaşlılarda en sık görülen ruhsal problemlerden biridir. Üzüntü, karamsarlık ve hayattan keyif
almama durumu günlük yaşamı etkileyecek seviyeye geldiğinde, bu durum depresyon hastalığının belirtisi olabilir.
Yaşlı kişilerde kendi köşesine çekilmek, çabuk duygulanmak, ağlamak, kolay alınır hale gelmek ve aşırı isteksizlik
normal bir durum değildir. Bu tarz duygu durumuna eşlik eden kilo değişiklikleri (kilo verme veya aşırı alma), uyku
bozukluğu (azalması veya aşırı artması) ve bir türlü teşhis konulamayan fiziksel şikayetler (ağrı, gaz, halsizlik gibi)
olduğu takdirde bir psikiyatriste başvurulması gerekmektedir. Yaşlılarda çoğu zaman fiziksel yakınma durumu ve
depresyon o kadar iç içedir ki, depresyon teşhisi çok az konur. Halbuki depresyon, bunama riskini artıran ciddi bir
hastalıktır.
Yaşlı bakımında beslenme nasıl olmalıdır?
Sağlıklı yaş almanın püf noktalarından biri dengeli ve sağlıklı beslenmedir. Yaşın ilerlemesiyle birlikte kişinin
gıda tüketimini azaltarak, yetersiz beslenmesine sebep olabilecek birtakım nedenler çıkabilir:
Tükürük salgısı azalması ağız kuruluğu yarattığı için yiyecekleri yutmada zorluk çıkarır.
65 yaş üzeri kişilerde oluşabilecek tat ve koku duyusunun azalması, kişiyi yenilen besinlerden hoşlanmamaya
ve böylece iştah kapamaya sebep olur.
Yaşla birlikte kişi yutmada güçlük çeker ve yeme sıklığı azalır.
Takma diş kullanımı, diş sayısında azalmalar ve damak sorunları çiğnemeyi zorlaştırarak yeme isteğini azaltır.
Bağırsak problemleri yeme düzenini değiştirir.
Midenin boşalma süresinin uzaması kişiyi tok hissettirerek yemek yemeden uzaklaştırabilir.
Yaşla birlikte hareket azaldığından vücudun alması gereken kalori miktarı da azalır.
Yaşlılarımızın beslenmesinde nelere dikkat etmeliyiz?
Kişinin ilerleyen yaşlarda A, B1, B2, B3, B12, C ve E vitaminleri ile demir, krom, çinko ve folik asit eksiklikleri
meydana gelir. Bu eksiklikler kişinin daha kolay hastalanmasına, hastalıklara karşı mücadelede zorlanmasına sebep
olabilir.
Yaşlıların kaliteli bir hayat yaşaması için beslenmelerine şu şekilde dikkat edilmesi gerekir.
Yağ, tuz ve şeker miktarları azaltılmalıdır.
Günde en az 2 litreye yakın bir miktarda su içilmelidir.
Kan değerlerine göre vitamin eksiklikleri saptanmalı ve ona göre vitamin takviyeleri yapılmalıdır.
Sıvı yağ tüketimi sağlanmalıdır.
Kesinlikle alkol, sigara ve kafein tüketimi azaltılmalıdır.
Protein alınmaya özen gösterilmelidir.
Sebze ve meyveye ağırlık verilmelidir.
Bağırsak hareketi arttıran, kan şekerini düzenleyen posalı besinler alınmalıdır.
Yaşlı bakımında düşme ve yaralanmalardan korumak için
neler yapılmalıdır?
İlerleyen yaşına bağlı olarak, kişilerde düşme sorunu meydana gelebilir. Kas güçsüzlüğü, baş dönmesi, denge
kaybı, görme bozukluğu, yürüme zorluğu gibi sebepler yaşlılarda düşmeye zemin hazırlar.
Yaşlıların düşmesini engellemek için, yaşam alanları daha aydınlık bir hale getirilebilir, yatak kenarlarına koruyucu
bir destek konulabilir, ortak kullanım alanlarında destek alınması için tutamaklar eklenebilir. Bazı ilaçlar dengeyi
bozabildiğinden düşme ihtimali bulunan kişilerin doktorları ile sık görüşülmeli ve ilaçları düzenlenmelidir.
Yaşlılar hareketsizlikten de düşme tehlikesiyle karşılaşabilir. Gün boyunca yatan ya da oturan kişinin hareket
etmekten uzaklaştığı ve kas güçsüzlüğü yaşadığı için düşme riski artar. Bu yüzden yaşlıların egzersizleri
aksatılmamalıdır. Kısaca, kişinin bulunduğu ortamda yere bir şey dökülmüşse bu hemen silinmeli, etraftaki kablolar
toplanmalı, yerdeki halılar ya da kilimler yere sabitlenmeli, parkeler için kaygan olmayan bir cila kullanılmalıdır.
Yaşlıların düşme riskini en aza indirmek için yıkanma esnasına banyoda da onlara yardımcı olunmalıdır.
Ne zaman huzurevi ve yaşlı bakım merkezi alternatifini
düşünmeye başlamalısınız?
Yakınınızın evde doğru beslendiğine, ilaçlarını düzenli kullandığına, konforunun ve moralinin yerinde olduğuna,
tek başınayken bile kendini güvende hissettiğine ve yeterli seviyede sosyalleşebildiğine ilişkin sorular zihninizi meşgul
etmeye başladığı an huzurevi alternatifini düşünmelisiniz.
Yaşlı bakımı huzurevi ve yaşlı bakım merkezlerinde nasıl
yapılır?
Huzurevi ve Yaşlı Bakım Merkezleri, gerek fiziksel şartları gerekse personel altyapısı ile yaşlı kişilerin psikolojik,
sosyal ve fiziksel ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde düzenlenmiştir. Odalar ve ortak alanlar hareket güçlüğü çeken
yaşlının kolaylıkla yürüyebileceği şekilde tasarlanmıştır. Tuvalet ve banyo ise yine yaşlının kendi başına
kullanabileceği şekilde tefriş edilmiştir.
Kuruluşlarda oluşturulan sosyal serviste çalışan yaşlı bakımı konusunda eğitim almış sosyal hizmet uzmanı ve
psikoloğ, yaşlılarla görüşerek onların günlük yaşamlarına dair problemlerini çözer, yaşlının yakınları ile iletişim içinde
kalarak ilişkilerini düzenler ve sosyal ihtiyaçları konusunda çözüm üretir.
Kuruluşlarda oluşturulan sağlık servisinde ise, yaşlı bakımı konusunda eğitim almış doktor, hemşire, fizyoterapist
ve hasta bakıcılar görev yapmaktadır. Bu personeller yaşlı kişiye gereksinim duyduğu sağlık ve bakım hizmeti kadar
psikolojik ve sosyal olarak da destek sunulması konusunda deneyim sahibidir.
Kuruluşlarda ayrıca yaşlının günlük yaşamını kolaylaştıracak mutfak, temizlik ve çamaşır yıkama personelleri
görev yapmaktadır.
Son Yorumlar